Kiedy formalnie musimy założyć działalność gospodarczą?

By ułatwić zrozumienia omawianej kwestii, należy wyjaśnić pewne podstawowe pojęcia pojawiające się w przepisach prawa. Te niezbędne we wspomnianej problematyce zawarte są ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. I tak, w myśl art. 4:

Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.

Przedsiębiorcą będzie więc zatem zarówno osoba fizyczna, jak i np. spółka handlowa, prowadzące we własnym imieniu działalność gospodarczą. W tej definicji zawarte jest jednak pojęcie, które wymaga wyjaśnienia, a które stanowi zasadniczy dla nas punkt – działalność gospodarcza. Z pomocą przychodzi nam przepis art. 2 wspomnianej ustawy:

Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Kluczowe w tej definicji są zaznaczone cechy działalności – to one w głównej mierze będą decydowały o zakwalifikowaniu danej aktywności jako działalności gospodarczej. Gdy spełni ona wymienione przesłanki, wówczas powstaje obowiązek zarejestrowania działalności. Konieczne przy tym jest ich łączne spełnienie.

Pierwszą z cech jest zarobkowy charakter działalności gospodarczej. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 24 listopada 2011 r., sygn. akt II GSK 1219/10 orzekł:

Zgodnie z wypracowanym w doktrynie i orzecznictwie stanowiskiem dla oceny, że dany podmiot wykonuje działalność gospodarczą, konieczne jest stwierdzenie zarobkowego charakteru tej działalności, przy czym bez znaczenia pozostaje, czy działalność przynosi zyski czy straty. Działalność gospodarczą należy oceniać w sposób obiektywny przez sam fakt jej stwierdzenia, bez względu na to, jak tę działalność ocenia podmiot ją prowadzący.

Dana działalność może zostać uznana za działalność gospodarczą, jeżeli będzie ona podjęta w celu osiągnięcia zysku, przy czym bez znaczenia pozostaje sam jej rezultat. Jeśli taka działalność nie będzie przynosiła zysku, to nie oznacza to, że przestanie być działalnością gospodarczą. Zarobkowość ma obiektywny charakter i na jej ocenę nie wpływa także sposób postrzegania tej kwestii przez podmiot, który ją prowadzi.

Jak zostało wspomniane, do powstania obowiązku rejestracji działalności gospodarczej oprócz posiadania zarobkowego charakteru, konieczne jest jej prowadzenie w sposób zorganizowany i ciągły. Określenie momentu, w którym dana działalność nabywa tych cech zazwyczaj jest najbardziej problematyczne.

Ciągłość wiąże się z pewną stałością wykonywania działalności gospodarczej, wyłączającą jej okazjonalność czy przypadkowość. Przy tym ciągłości nie rozpatruje się w ścisłym znaczeniu, ponieważ nie wyklucza ona przerw w prowadzeniu czy sezonowości działalności gospodarczej. Ponownie, ciągłość musi być zamiarem podmiotu podejmującego działalność gospodarczą.

W tym miejscu warto przytoczyć uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 25 czerwca 2015 r., sygn. akt III AUa 1279/14:

(…) Przejawem faktycznego prowadzenia działalności gospodarczej jest oczywiście cały szereg czynności. Jest to proces obejmujący (w zależności od specyfiki tej działalności) również czynności zmierzające do zawarcia umów (np. poszukiwanie zamówień, klientów itp.), wykonania usług (zakup, przygotowanie materiałów, określenie warunków zamówienia itd.), a nie tylko faktyczne ich wykonywanie. (…)

Istotą działalności gospodarczej jest jej prowadzenie w sposób ciągły i zorganizowany, na własny rachunek i ryzyko przedsiębiorcy. Działalność taka nie może mieć charakteru przypadkowego, a zatem nieuprawnione jest twierdzenie, że wykonywana jest wyłącznie wówczas, gdy przedsiębiorca świadczy konkretną usługę. Prowadzenie działalności gospodarczej polega bowiem tak na stworzeniu odpowiednich warunków do jej wykonywania, składaniu ofert, oczekiwaniu na zamówienie, jak i na faktycznym wykonywaniu zleconej pracy. (…)

Właściciel serwisu internetowego czy też sprzedawca będzie prowadził działalność gospodarczą w sposób zorganizowany, gdy będzie podejmował czynności zmierzające do zawarcia umów, tworzył pewien system umożliwiający pozyskanie klientów, nawiązywał kontakty z potencjalnymi partnerami czy współpracownikami, założy rachunek bankowy. Założenie strony internetowej i jej promowanie również będzie przyczyniało się do uznania danej działalności za prowadzoną w sposób organizowany.

Niestety nie ma prostego wzorca, na podstawie którego można stwierdzić z pewnością, że dana działalność jest działalnością gospodarczą. Może być to nieoczywiste zwłaszcza w przypadkach, gdy jest ona prowadzona na niewielką skalę, przynosi nieduże zyski czy nawet straty. Dlatego każdą sytuację należy rozważać i oceniać indywidualnie. Najczęściej jednak nie będzie wątpliwości, że osoba prowadząca sklep internetowy bądź serwis internetowy z płatnym dostępem do treści  lub usług prowadzi działalność gospodarczą.

Jak już zostało wskazane, osoba prowadząca sprzedaż za pośrednictwem sklepu internetowego będzie właściwie zawsze uznana za osobę wykonującą działalność gospodarczą. Jak jednak wyglądają kwestie sprzedaży na aukcjach internetowych? Jak należy je oceniać?

Jeżeli sprzedaż na Allegro ma charakter sporadyczny, incydentalny, wówczas nie należy obawiać się, że zostanie ona uznana przez urząd skarbowy za działalność gospodarczą. W ten sposób można pozbyć się niechcianych rzeczy bez obawy, iż będzie się to wiązać z koniecznością zgłoszenia działalności do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Należy jednak uważać na wystawianie na aukcji kilku takich samych rzeczy czy też różnych przedmiotów i dokonywanie tych czynności regularnie, bowiem w takim przypadku może to wskazywać na fakt, że nie zależy nam na zwykłej wymianie handlowej, ale osiągnięciu pewnego zysku. Wtedy może się okazać, iż zaistnieje obowiązek odpowiedniej rejestracji. Z tego powodu konieczna jest stała kontrola charakteru sprzedaży dokonywanej w Internecie.

Nawet jeżeli faktycznie dokonamy jednorazowej sprzedaży rzeczy na aukcji, to nadal należy pamiętać o powstaniu zobowiązania podatkowego i obowiązku jego uregulowania wobec urzędu skarbowego. Taki dochód ze sprzedaży należy wpisać do formularza PIT w części „Inne dochody”. W celu odpowiedniego zabezpieczenia, w razie kontroli z urzędu należy przechowywać dokumentację związaną z transakcją przez 5 lat od jej dokonania. Równocześnie warto zaznaczyć, iż zapłata podatku nie będzie konieczna w przypadku sprzedaży przez osobę fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej rzeczy używanej – kupionej przed 6 miesiącami. Zatem nie musimy się martwić, jeżeli na aukcji na Allegro wystawimy na przykład nasz stary telewizor czy półkę na książki.

Rejestracji nie wymaga aktywność, która polega na sporadycznym wystawianiu przedmiotów na aukcjach internetowych. Nie wymaga jej także okazjonalne wykonywanie usług na rzecz osób prawnych, a także w przypadku uzyskiwania przychodów m.in.:

• z tytułu umów o dzieło lub zlecenie realizowanych na rzecz przedsiębiorców i instytucji,

• z tytułu umów o dzieło lub zlecenie realizowanych na rzecz właściciela nieruchomości, jej zarządcy lub administratora na potrzeby nieruchomości,

• w formie honorariów z tytułu praw autorskich - zarówno z tytułu umowy o dzieło, jak i tantiem.

Wspomniana definicja działalności gospodarczej nie jest zbyt precyzyjna, dlatego konieczna jest każdorazowa ocena danego przypadku – czy dana działalność jest działalnością gospodarczą czy też nie. Z tego powodu stosunkowo łatwo może dojść do sytuacji, w której ktoś nie zarejestruje firmy, a w ocenie urzędników powinien tego dokonać.

Konsekwencje wynikające z prowadzenia działalności gospodarczej bez jej rejestracji wynikają z przepisów podatkowych, dotyczących składek ZUS, a także przepisów karnych. Wśród nich należy wymienić:

• karę ograniczenia wolności lub grzywny,

• zapłatę zaległego podatku dochodowego i VAT, a także kary grzywny za nieprowadzenie księgowości,

• zapłatę zaległych składek społecznych i zdrowotnych wraz z odsetkami; ZUS może także wymierzyć płatnikowi opłatę dodatkową do wysokości 100% nieopłaconych składek.

W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej konieczna jest jej rejestracja, a także wypełnianie licznych obowiązków związanych z jej wykonywaniem. Istnieją przypadki, w których fakt prowadzenia działalności gospodarczej będzie bezsprzeczny, jednak można spotkać się także z takimi, w których stwierdzenie, czy dana aktywność spełnia przesłanki wskazane w art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej może nastręczać pewnych trudności. Wówczas taką sytuację należy rozpatrywać indywidualnie i dokładnie ją zbadać. Należy pamiętać, iż w momencie uzyskania przez podejmowaną aktywność wszystkich przymiotów działalności gospodarczej, a więc gdy stanie się ona zarobkowa i będzie wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły, powstanie obowiązek jej zarejestrowania.